του Θοδωρή Νασόπουλου
Πρόσφατα, παρουσιάσαμε το 1ο Κεφάλαιο των Θέσεων του Πορτογαλικού Κομμουνιστικού Κόμματος (PCP) για το 22ο Συνέδριο του που διεξάγεται στις 13-14-15 Δεκέμβρη στην Αλμάδα.
Όπως αναφέραμε στο σχετικό σημείωμα, οι Θέσεις εντοπίζουν ως την μεγαλύτερη απειλή για τους λαούς του κόσμου τη στρατηγική αναμέτρησης και πολέμου που προωθεί ο ιμπεριαλισμός, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους -ιδιαίτερα το ΝΑΤΟ, η ΕΕ και οι G7- για να διαφυλάξει την ηγεμονική κυριαρχία του και να αντιμετωπίσει την οικονομική, κοινωνική και επιστημονικοτεχνική πρόοδο της Κίνας και την εδραίωσή της στη διεθνή σκηνή αλλά και την αυξανόμενη οικονομική και πολιτική βαρύτητα των αναπτυσσόμενων χωρών.
Οι Θέσεις επίσης εκτιμούν ότι οι αντιστάσεις και η αναδιάταξη δυνάμεων σε διεθνές επίπεδο δημιουργούν δυνατότητες ανάπτυξης του αγώνα για προοδευτικούς και επαναστατικούς μετασχηματισμούς και τονίζουν την ανάγκη για ένα ευρύ αντιιμπεριαλιστικό μέτωπο στο οποίο θα συγκλίνουν κομμουνιστικά και άλλα επαναστατικά κόμματα, συνδικαλιστικές οργανώσεις και κινήματα εργαζομένων, φιλειρηνικές, προοδευτικές και πατριωτικές δυνάμεις, αλλά και μια σειρά χωρών που βρίσκονται στο στόχαστρο του ιμπεριαλισμού: χώρες που -καθοδηγούμενες από κομμουνιστικά κόμματα- επιβεβαιώνουν τον στόχο της οικοδόμησης του σοσιαλισμού, χώρες που -καθοδηγούμενες από προοδευτικές δυνάμεις- αναλαμβάνουν την υπεράσπιση της εθνικής κυριαρχίας και ανεξαρτησίας ή άλλες που συμβάλλουν αντικειμενικά, ακόμη και με αντιφατικά στοιχεία, στην αντιμετώπιση των επιδιώξεων του ιμπεριαλισμού.
Όπως σημειώσαμε και την προηγούμενη φορά, θεωρούμε ότι έχει μια ιδιαίτερη σημασία η παρουσίαση των τοποθετήσεων του ΠΚΚ -χωρίς αυτό να σημαίνει την άκριτη αποδοχή τους-, καθώς πρόκειται για ένα από τα ελάχιστα Κομμουνιστικά Κόμματα στην ευρωπαϊκή ήπειρο που δεν έχουν υποστείλει την επαναστατική, κομμουνιστική τους αναφορά και ταυτόχρονα εξακολουθούν να διατηρούν μαζική επιρροή και απεύθυνση, έχοντας γερό ρίζωμα στις εργαζόμενες τάξεις και ισχυρό αποτύπωμα στην πορτογαλική κοινωνία.
Το 22ο Συνέδριο του ΠΚΚ συμπίπτει με την συμπλήρωση 50 χρόνων νόμιμης δράσης του Κόμματος καθώς φέτος συμπληρώθηκε μισός αιώνας από την Επανάσταση των Γαρυφάλλων. Ως φόρο τιμής στην ιστορική επέτειο αλλά και κυρίως για να διευκρινιστεί περαιτέρω η προσέγγιση του PCP σε κρίσιμα επίκαιρα διεθνή ζητήματα σταχυολογούμε εδώ πέντε άρθρα από το “O Militante”, γραμμένα μεταξύ 2021 και 2024, δηλαδή στην περίοδο που μεσολάβησε από το προηγούμενο, 21ο, συνέδριο του PCP. To “O Militante” είναι το θεωρητικό περιοδικό του Κόμματος, εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1933, και στη σημερινή του μορφή κυκλοφορεί ως διμηνιαία έκδοση. Μαζί με την -εβδομαδιαία σήμερα- εφημερίδα “Avante!”, η οποία πρωτοκυκλοφόρησε το 1931, αποτελούν τα δύο έντυπα όργανα του PCP.
Στο τρέχον, 393ο τεύχος του “O Militante”, Νοέμβρη-Δεκέμβρη 2024, ο Ζόρζε Καντίμα γράφει “Σχετικά με την επιδείνωση της διεθνούς κατάστασης” και τον υπαρκτό κίνδυνο ενός τρίτου παγκοσμίου πολέμου εν μέσω της πυρηνικής εποχής, κίνδυνος που έρχεται ως αποτέλεσμα της καπιταλιστικής κρίσης, της σχετικής παρακμής των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων και της απελπισμένης προσπάθειάς τους να διατηρήσουν την παγκόσμια ηγεμονία τους προς όφελος των αρχουσών τάξεών τους που θεωρούν τους εαυτούς τους ανώτερα όντα και κατόχους του «θεϊκού δικαιώματος» στην εκμετάλλευση, τον αποικισμό, τη δουλεία και την εξόντωση, ως τρόπο διατήρησης του πλούτου και της εξουσίας τους, όντας πρόθυμες να διαπράξουν οποιοδήποτε έγκλημα για να διατηρήσουν την ταξική τους κυριαρχία. Η συγκρότηση ενός μεγάλου παγκόσμιου αντιιμπεριαλιστικού κινήματος είναι κάτι παραπάνω από επείγουσα· είναι ζωτικής σημασίας για να μπορέσει η ανθρωπότητα να αναχαιτίσει και να υπερνικήσει τους τεράστιους κινδύνους που αντιμετωπίζει.
Ένα χρόνο νωρίτερα, στο τεύχος 387, Νοέμβρη-Δεκέμβρη 2023, ο Άνζελο Άλβες γράφει, στην ίδια θεματική, για “Έναν κόσμο που αλλάζει”, μέσα από ταραχώδεις διαδικασίες και κινήσεις των “τεκτονικών πλακών” της διεθνούς πραγματικότητας, καταγράφοντας στοιχεία και σημαντικά γεγονότα και εντοπίζοντας ως κύριες τάσεις το βάθεμα της δομικής κρίσης του καπιταλισμού, την ανάπτυξη μιας τεράστιας και πολύ δυναμικής διαδικασίας αναδιάταξης των δυνάμεων σε παγκόσμιο επίπεδο, τη βίαιη αντίδραση του ιμπεριαλισμού αλλά και τη συνέχιση του αγώνα από τους εργαζόμενους και τους λαούς. Η έκβαση αυτής της διαδικασίας θα εξαρτηθεί από τον ουσιαστικό ρόλο της εργατικής τάξης και των μαζών, από τον αγώνα των λαών για τη χειραφέτηση και την απελευθέρωσή τους, από την ικανότητα, την παρέμβαση και την συνάρθρωση των κρατών που αντιτίθενται στον ιμπεριαλισμό, που δοκιμάζουν νέους δρόμους των διεθνών σχέσεων και απαιτούν τη μεταρρύθμιση των διεθνών θεσμών, από την επιτυχία ή αποτυχία των διαδικασιών που στοχεύουν στην υπέρβαση του καπιταλισμού και στην οικοδόμηση σοσιαλιστικών κοινωνιών.
Στο τεύχος 384, Μάη/Ιούνη 2023, ο Λουίς Καραπίνια δίνει ένα “Πανόραμα της Λατινικής Αμερικής”, των ελπιδοφόρων εξελίξεων αλλά και των κινδύνων και τον πισωγυρισμάτων στην υποήπειρο της “δικής μας” Αμερικής. Η ανάκαμψη των πολυμερών χώρων συνεργασίας της Λατινικής Αμερικής, η δυναμική των σχέσεων με την Κίνα, η ενδυνάμωση των BRICS, η πολιτική και διπλωματική ενίσχυση του αντιιμπεριαλιστικού πυρήνα που σχηματίζεται από την ALBA-TCP, ενισχύουν θετικές προοπτικές και προοδευτικές εξελίξεις αλλά η κληρονομιά του Δόγματος Μονρόε, το ακόμα κυρίαρχο πλαίσιο εντατικοποιημένης εκμετάλλευσης της εργασίας και των φυσικών πόρων, το υπεραιωνόβιο πλέγμα της ιμπεριαλιστικής αρπαγής, της εξάρτησης και των δεσμών υπανάπτυξης που βασίζεται στην εξουσία των ολιγαρχιών και την κυριαρχία του αμερικανικού ιμπεριαλισμού, εξακολουθεί να τροφοδοτεί πολιτικά τον νεοφασιστικό ρεβανσισμό.
Στο τεύχος 380, Σεπτέμβρη/Οκτώβρη 2022, ο Ζόρζε Καντίμα κάνει μια αναφορά στα “Εγκλήματα του καπιταλισμού”, κρατώντας σημειώσεις για το παρελθόν και το παρόν, με αφορμή τη μακρά ιστορία βίας και εγκλημάτων του καπιταλισμού που ξεκινά από την αρχική φάση της πρωταρχικής συσσώρευσης του κεφαλαίου, περνά στην αποικιακή επέκταση της ιμπεριαλιστικής φάσης του καπιταλισμού, στη φρίκη των δύο Παγκοσμίων Πολέμων και του ναζισμού-φασισμού, για να συνεχιστεί με το αμερικανικό πυρηνικό ολοκαύτωμα στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, τις σφαγές εναντίον κομμουνιστικών και εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων και τα ψυχροπολεμικά εγκλήματα του ιμπεριαλισμού και να φτάσει ως τους πολέμους του ΝΑΤΟ, τις “μεταψυχροπολεμικές” επεμβάσεις και τη σημερινή “νεοψυχροπολεμική” συνθήκη. Η επισκόπηση αυτή γίνεται σε διάλογο με την αντίσταση και την εξέγερση των κολασμένων της γης, με την ιστορική διαδικασία εθνικής και κοινωνικής απελευθέρωσης των λαών που ήταν καθυποταγμένοι από τον ιμπεριαλισμό και την αποικιοκρατία, σημείο καμπής για την οποία αποτέλεσε η Οκτωβριανή Επανάσταση. Η διαδικασία της εθνικής και κοινωνικής απελευθέρωσης απέκτησε ιδιαίτερη διάσταση μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, με τα κομμουνιστικά κόμματα να παίζουν αποφασιστικό ρόλο στον αντιαποικιακό και αντιιμπεριαλιστικό αγώνα και, παρά τα πισωγυρίσματα, συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Τέλος, στο τεύχος 373, Ιούλη/Αυγούστου 2021, ο Αλμπάνο Νούνες γράφει για τα “Εκατόχρονα του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας” που συμπληρώθηκαν τον Ιούλη του 2021. Κατά τη διάρκεια της εκατονταετούς ιστορίας του ΚΚΚ, σε μια βαθιά πρωτότυπη διαδικασία που περιλάμβανε έναν σκληρό και παρατεταμένο ένοπλο απελευθερωτικό αγώνα, οι Κινέζοι κομμουνιστές κέρδισαν την υποστήριξη του λαού τους, νίκησαν τη φεουδαρχική αντίδραση, τους Δυτικούς ιμπεριαλιστές και τους Ιάπωνες κατακτητές και κατέκτησαν την εξουσία. Έκτοτε, η Κίνα, υπό την ηγεσία του ΚΚΚ, σημείωσε μεγάλες επιτυχίες στην οικονομική, κοινωνική, πολιτιστική και επιστημονική της ανάπτυξη, οι οποίες κατέστησαν τη μεγάλη αυτή χώρα παράγοντα με επιρροή και κύρος στη διεθνή σκηνή. Επιτυχίες που μπορούν να κατανοηθούν και να αξιολογηθούν σωστά μόνο λαμβάνοντας υπόψη την ιστορία, το μέγεθος, την εθνοτική ποικιλομορφία, τη μεγάλη καθυστέρηση και την κατάσταση εθνικής καταπίεσης και ταπείνωσης στην οποία βρισκόταν η Κίνα την εποχή της ίδρυσης του ΚΚΚ. Η σύγχρονη Κίνα έχει δημιουργήσει μια ισχυρή βιομηχανική βάση, έχει εξοπλιστεί με σύγχρονες υποδομές και συστήματα μεταφορών και η κινεζική οικονομία βασίζεται όλο και περισσότερο σε τεχνολογίες αιχμής, εξακολουθεί ωστόσο να θεωρεί τον εαυτό της αναπτυσσόμενη χώρα. Το ΚΚΚ ορίζει τον προσανατολισμό του ως την «οικοδόμηση του σοσιαλισμού με κινεζικά χαρακτηριστικά», μια πρωτότυπη πορεία που ισχυρίζεται ότι είναι αποτέλεσμα της «εφαρμογής του μαρξισμού στις συγκεκριμένες συνθήκες της Κίνας» και των διδαγμάτων που αντλήθηκαν από προηγούμενες εμπειρίες οικοδόμησης του σοσιαλισμού. Το γεγονός ότι τα επιτεύγματα και η διεθνής προβολή της Κίνας πραγματοποιήθηκαν κάτω από τη σημαία του σοσιαλισμού και ότι αμφισβητεί τις θριαμβολογίες περί «τέλους της ιστορίας» και «θανάτου του κομμουνισμού», είναι αφόρητο για τους ιδεολόγους της αστικής τάξης. Εξ ου και η αναταραχή και η εχθρότητα που προκαλούν οι επιτυχίες της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας στο ιμπεριαλιστικό στρατόπεδο, την ώρα που η ιμπεριαλιστική πολιτική «ανάσχεσης» της Κίνας απειλεί τον κόσμο με μια σύγκρουση τραγικών διαστάσεων. Η κινεζική εμπειρία εύλογα θέτει πρωτοφανή προβλήματα και αντιφάσεις προς επίλυση. Το ΚΚ Πορτογαλίας έχει εμπιστοσύνη ότι το ΚΚΚ, επιμένοντας στην ενίσχυση του ηγετικού του ρόλου και παραμένοντας πιστό στο σύνθημα της «υπηρέτησης του λαού», θα συνεχίσει στον δρόμο της οικοδόμησης μιας κοινωνίας απαλλαγμένης τελικά από την ταξική εκμετάλλευση.